Matura rozszerzona z biologii

Zacznijmy od odpowiedzi do matury rozszerzonej z biologii, która odbyła się 14 maja 2012r.


Zadanie 1. (1 pkt)
Mitochondria to struktury wewnątrzkomórkowe, w których odbywa się synteza ATP. 
Oceń prawdziwość informacji dotyczących mitochondriów. Wpisz w odpowiednich 

miejscach tabeli literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F, jeśli informacja 

jest fałszywa. 

1. Mitochondria występują we wszystkich komórkach eukariotycznych.                   
2. Liczba mitochondriów w komórkach jest zmienna i zależy od funkcji                   P
    oraz aktywności metabolicznej tkanki. 
3. Podziały mitochondriów mogą odbywać się wyłącznie w czasie podziału          F
    komórki.


Zadanie 2. (2 pkt)
Na schematach A i B przedstawiono w uproszczeniu dwa rodzaje transportu substancji przez 
błony komórkowe. Scharakteryzuj rodzaje transportu przedstawione na schematach. Wpisz w tabeli numery właściwych informacji, wybierając je z poniższych. 
Rodzaj transportu 
1. bierny        2. aktywny         3. wspomagany 
Opis transportu  
I – przemieszczanie się cząsteczek z obszaru stężenia niższego do miejsca stężenia wyższego przy udziale białek przenośnikowych i energii 
II – przemieszczanie się cząsteczek z obszaru stężenia wyższego do miejsca stężenia niższego przy udziale białek przenośnikowych i bez udziału energii 
III – przemieszczanie się cząsteczek z obszaru stężenia wyższego do miejsca stężenia niższego bez udziału białek przenośnikowych i nakładu energii 

Schemat     Rodzaj transportu    Opis transportu 
      A                       1                               III                          
      B                       2                                I

Zadanie 3. (1 pkt)
W komórkach wielu pierwotniaków występują wodniczki tętniące, pełniące istotną rolę  
w utrzymaniu stałości ich środowiska wewnętrznego. 
Uzasadnij,  że wodniczki tętniące w komórkach pierwotniaków słodkowodnych pełnią
funkcję adaptacyjną do  środowiska. W odpowiedzi uwzględnij stężenie roztworu 
wewnątrzkomórkowego pierwotniaków i środowiska, w którym żyją. 
Wodniczki tętniące pełnią funkcję adaptacyjną do środowiska, ponieważ pierwotniaki żyją w środowisku hipoosmotycznym, dlatego woda, zgodnie z gradientem stężeń, przenika ze środowiska (o niższym stężeniu substancji) do komórek (o wyższym stężeniu substancji). Wodniczki tętniące usuwają nadmiar wody z komórek pierwotniaka.


Zadanie 4. (2 pkt)  
Promienie UV przenikają przez  ściany komórkowe bakterii. Są one pochłaniane zarówno 
przez białka, jak i DNA tych komórek. Promienie UV rozrywają w tych związkach różne 
wiązania chemiczne, uszkadzając tym samym ich strukturę. 
W szpitalach i przychodniach stosuje się lampy wytwarzające promieniowanie UV, które 
unieszkodliwiają drobnoustroje chorobotwórcze. 
Na podstawie powyższych informacji, wyjaśnij wpływ promieniowania UV na 
a) metabolizm bakterii 
Promieniowanie UV niszczy strukturę białek enzymatycznych, przez co uniemożliwia przeprowadzanie przemian metabolicznych.
b) rozmnażanie się bakterii.
Promieniowanie UV niszczy DNA bakterii, przez co replikacja DNA jest niemożliwa i bakterie nie mogą się namnażać.


Zadanie 5. (1 pkt)
Skóra zabezpiecza organizm człowieka przed wnikaniem do jego wnętrza różnych czynników 
szkodliwych, np. drobnoustrojów, substancji chemicznych i innych ciał obcych. 
Podaj cechę skóry, na przykładzie której uzasadnisz,  że skóra może pełnić funkcję
skutecznej bariery dla drobnoustrojów.

  • rogowaciejący naskórek (warstwa rogowa naskórka odpada a wraz z nią drobnoustroje)
  • gruczoły łojowe
  • gruczoły potowe (kwaśny odczyn)
  • zewnętrzna warstwa skóry jest zbudowana z tkanki nabłonkowej - komórki są ułożone bardzo blisko siebie i to uniemożliwia bakteriom wnikanie do organizmu
Zadanie 6. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono katalityczne działanie pewnego enzymu.  
a) Spośród wymienionych właściwości enzymu zaznacz dwie, które można określić
wyłącznie na podstawie schematu. 
A. Nie zużywa się w trakcie reakcji. 
B. Nie wpływa na równowagę reakcji. 
C. Wykazuje dużą aktywność katalityczną. 
D. Przyśpiesza przebieg reakcji chemicznej. 
E. Jest specyficzny względem substratu dzięki koenzymowi. 

b) Zaznacz rodzaj enzymu, który katalizuje przedstawioną na schemacie reakcję
enzymatyczną. 
A. Transferaza – enzym przenoszący grupy chemiczne z jednego związku na drugi. 
B. Liaza – enzym powodujący niehydrolityczny rozpad cząsteczek substratu. 
C. Ligaza – enzym katalizujący łączenie się dwóch cząsteczek. 
D. Hydrolaza – enzym biorący udział w reakcjach hydrolizy. 


Zadanie 7. (2 pkt)
Stwierdzono, że pewna reakcja enzymatyczna zachodzi zawsze w temperaturze ok. 20 °C. 
Określ i uzasadnij, jaki wpływ na przebieg tej reakcji będzie miało 
1. podwyższenie temperatury do 70 °C 
Temperatura 70°C powoduje zniszczenie struktury białka (denaturację) w białkowej części enzymu, a to powoduje że reakcja przestaje zachodzić.
2. obniżenie temperatury do 5 °C. 
W temperaturze 5°C reakcja zachodzi wolniej, ponieważ enzym jest mało aktywny.
Najprawdopodobniej będzie też uznawana odpowiedź, że reakcja przestanie zachodzić.

Zadanie 8. (2 pkt)
W wielu komórkach powstaje, szkodliwy dla komórki, nadtlenek wodoru (H2O2). Jego neutralizacja odbywa się dzięki specyficznemu enzymowi – katalazie. Wykonano doświadczenie, w którym do dwóch słoików wlano jednakową ilość 3% roztworu H2O2 (wody utlenionej). Do jednego ze słoików włożono kawałek świeżej, surowej wątroby bydlęcej. Na rysunku przedstawiono wyniki tego doświadczenia. 
 a) Sformułuj problem badawczy do powyższego doświadczenia. 
  • Czy enzym katalaza (znajdujący się w komórkach wątroby) powoduje neutralizację H2O2?
  • Czy w komórkach wątroby znajduje się enzym katalaza (powodujący neutralizację H2O2?
b) Podaj, na czym polega neutralizacja nadtlenku wodoru przez komórki wątroby ssaka.
Enzym katalaza znajdujący się w komórkach wątroby ssaka powoduje rozkład (toksycznego) nadtlenku wodoru na tlen i wodę (które są nieszkodliwe).

Zadanie 9. (2 pkt)
Jednym z rodzajów leukocytów we krwi człowieka są granulocyty obojętnochłonne – 
neutrofile. Pełnią one funkcje obronne, głównie przeciwbakteryjne. Substancje chemiczne 
wydzielane przez drobnoustroje chorobotwórcze wyzwalają u granulocytów zdolność
do przechodzenia przez nieuszkodzone  ściany naczyń  włosowatych, co umożliwia tym 
komórkom przemieszczanie się do ognisk zapalnych (skupisk bakterii). Tam fagocytują
drobnoustroje chorobotwórcze i następnie trawią je dzięki enzymom zawartym w lizosomach.

a) Na podstawie powyższych informacji podaj dwie cechy granulocytów obojętnochłonnych, 
które umożliwiają im skuteczną walkę z bakteriami. 
1. zdolność do ruchu (pełzakowatego)                      2. zdolność do fagocytowania 

b) Wybierz i podkreśl dwie cechy opisanej odporności organizmu. 
swoista,        nieswoista,          wrodzona,         nabyta

Zadanie 10. (1 pkt)
Zaznacz dwie odpowiedzi, które mogą być poprawnym dokończeniem poniższego 
zdania. 
Podobieństwem w budowie tętnic i żył jest 
A. obecność zastawek. 
B. trójwarstwowość ścian. 
C. jednakowy kształt przekroju. 
D. obecność śródbłonka. 
E. jednakowa grubość mięśniówki.  

Zadanie 11. (2 pkt)
Na rysunku przedstawiono fragment układu pokarmowego człowieka. 
a) Podaj nazwę struktury oznaczonej na rysunku literą B i określ jej funkcję w układzie pokarmowym człowieka. 
pęcherzyk żółciowy - magazynuje (i uwalnia) żółć, która emulguje tłuszcze
"woreczek żółciowy" jest niepoprawną nazwą, ale najprawdopodobniej będzie także uznawana.

b) Zapisz literę, którą na rysunku oznaczono strukturę produkującą wydzielane 
do dwunastnicy enzymy trawienne. Podaj jej nazwę. 
C - trzustka

Zadanie 12. (1 pkt) 
Przełyk jest umięśnioną rurą, której ściana zbudowana jest z dwóch warstw mięśni, dzięki 
którym możliwe jest przesuwanie pokarmu w kierunku żołądka. 
Uwzględniając rolę mięśni przełyku, wyjaśnij, jak to jest możliwe,  że człowiek stojący  
na głowie może jeść. 
Przechodzący przez przełyk pokarm pobudza mięśnie przełyku do skurczów (ruchy robaczkowe). Dzięki skurczom mięśni przełyku (podłużne, okrężne, skośne), pokarm jest przepychany do dalszych partii przełyku w kierunku żołądka, dlatego człowiek stojący na głowie może jeść.

Zadanie 13. (3 pkt)
Na wykresie przedstawiono rozmieszczenie receptorów – czopków i pręcików – w siatkówce 
oka człowieka. Badano ich zagęszczenie w różnych odległościach od dołka  środkowego. 

a) Na podstawie informacji przedstawionych na wykresie opisz dołek  środkowy 
(plamkę żółtą), uwzględniając rodzaje i ilość receptorów. 
Plamka żółta jest miejscem występowania największej ilości czopków i najmniejszej ilości pręcików.

b) Podaj nazwę miejsca X na wykresie i wyjaśnij, dlaczego w tym miejscu nie ma 
żadnych receptorów. 
X - plamka ślepa. Nie ma tam żadnych receptorów, ponieważ w tym miejscu biegnie nerw wzrokowy.

c) Podaj nazwę receptorów, których jest najwięcej w siatkówce oka, oraz określ ich rolę
w procesie widzenia.
pręciki, umożliwiają widzenie po zmroku (pręciki są bardziej wrażliwe na światło od czopków, odpowiadają za widzenie czarno-białe)

Zadanie 14. (1 pkt)
Przeprowadzono obserwacje, których celem było ustalenie rozmieszczenia receptorów dotyku w różnych miejscach skóry człowieka. Do pobudzania receptorów dotyku posłużono się cyrklem, którym dotykano skóry równocześnie dwoma jego ramionami. Moment, w którym jednocześnie odczuwano dotyk obu ramion cyrkla oznaczał podrażnienie dwóch sąsiednich receptorów, czyli pokazywał odległość między nimi.  
Na poniższych rysunkach przedstawiono uśrednione wyniki obserwacji zebrane z kilku prób. 

Zaznacz poprawny wniosek, który sformułowano na podstawie analizy wyników 
przeprowadzonych obserwacji. 
A. Zagęszczenie receptorów dotykowych w skórze różnych części ciała człowieka jest 
wszędzie takie samo.  
B. Receptory dotykowe występują w różnych miejscach ciała człowieka i są równomiernie 
rozmieszczone na ich powierzchni. 
C. Receptory dotykowe są nierównomiernie rozmieszczone w skórze człowieka w różnych częściach jego ciała, w jednych miejscach jest ich więcej niż w innych.  
D. Im większa jest odległość między podrażnionymi punktami na skórze, tym więcej 
receptorów dotykowych znajduje się między nimi. 


Zadanie 15. (1 pkt) 
Neurotransmitery są odpowiedzialne za przekazywanie impulsów nerwowych przez neurony. 
Wiele tzw. leków psychotropowych wpływa na ilość neurotransmiterów w szczelinie 
synaptycznej. W przypadku chorób, w których występuje nadmiar neurotransmiterów, 
odpowiedni lek może np. zablokować ich receptory w synapsie. 
Wyjaśnij, dlaczego nie wolno prowadzić samochodu po zażyciu leku o działaniu 
opisanym w tekście. 
Leki te blokują receptory neurotransmiterów w synapsie, przez co impulsy biegną wolniej. Z tego powodu szybkość reakcji na bodźce ze środowiska jest wolniejsza. (Osoba prowadząca samochód nie będzie w stanie wystarczająco szybko zareagować, co może doprowadzić do wypadku.)
Wydaje się, że to zadanie można rozwiązać na dwa sposoby, ponieważ w tekście jest też mowa o lekach psychotropowych, które wpływają na ilość neurotransmiterów w szczelinie synaptycznej. Trzeba jednak wiedzieć, że leki psychotropowe mogą zarówno zwiększać, jak i zmniejszać ilość neurotransmiterów. Jeśli jest to lek, który zwiększa ilość neurotransmiterów, to nie będzie on powodował zmniejszenia szybkości reakcji na bodźce. Jest to dość podchwytliwe pytanie, dlatego być może zarówno odpowiedź o zablokowaniu receptorów, jak i o zmniejszeniu ilości neuroprzekaźników w szczelinie będzie uznawana - wszystko zależy od klucza i co tak na prawdę autor miał na myśli...

Zadanie 16. (1 pkt) 
Ogólnie działanie hormonów polega na stymulacji lub hamowaniu pewnych mechanizmów  
w komórkach narządów docelowych. Wiele hormonów ma działanie wzajemnie 
antagonistyczne. 
Spośród niżej wymienionych hormonów wybierz dwa, które działają wzajemnie 
antagonistycznie, i podaj, na czym polega antagonizm ich działania. 
insulina,         wazopresyna,        kalcytonina,        glukagon,        adrenalina 
Insulina zmniejsza poziom glukozy we krwi (powoduje magazynowanie glukozy w postaci glikogenu), a glukagon zwiększa poziom glukozy we krwi (powoduje rozkład glikogenu do glukozy).

Zadanie 17. (1 pkt)
Na rysunku przedstawiono cykl życiowy jednego z krążkopławów. 
Korzystając z rysunku, dokonaj korekty poniższych zdań, wykreślając w każdym z nich 
określenie nieprawdziwe. 
1. Meduzy rozmnażają się płciowo / bezpłciowo.  
2. Zapłodnienie u przedstawionego krążkopława jest zewnętrzne / wewnętrzne
3. W cyklu  życiowym krążkopławów oba pokolenia – meduza i polip – są haploidalne
diploidalne

Zadanie 18. (2 pkt)
Poniżej przedstawiono cechy dotyczące budowy i fizjologii ryb. 
1. opływowy kształt ciała     2. oddychanie tlenem rozpuszczonym w wodzie 
3. wydzielanie śluzu przez gruczoły śluzowe skóry     4. krótkowzroczność oczu 
5. obecność linii nabocznej     6. obecność pęcherza pławnego 
Podaj oznaczenia cyfrowe 
a) dwóch cech, które stanowią przystosowanie ryb do pokonywania dużego oporu wody  1, 3
b) cechy, która ułatwia rybom regulowanie głębokości ich zanurzenia. 6

Zadanie 19. (2 pkt) 
Cechą budowy szkieletu ptaka jest obecność grzebienia na mostku. Na drodze ewolucji 
niektóre z ptaków grzebień ten wtórnie utraciły. 
Na rysunkach przedstawiono przykłady różnych ptaków: A – kazuar, B – pingwin,  
C – myszołów.  
Podaj, które z przedstawionych ptaków mają grzebień na mostku i jaką rolę odgrywa 
ta struktura w sposobie poruszania się każdego z nich.
B, C. Grzebień na mostku jest miejscem przyczepu mięśni, które umożliwiają pingwinowi pływanie, a myszołów może dzięki nim latać.

Zadanie 20. (2 pkt)
Na rysunku przedstawiono dziobaka i kolczatkę, które należą do ssaków. 
a) Podaj nazwę kontynentu, na którym żyją dziobak i kolczatka.  
Australia
b) Podaj jedną cechę występującą u dziobaka i kolczatki, która odróżnia te zwierzęta  
od wszystkich pozostałych ssaków.
jajorodność / obecność steku / obecność kości kruczej

Zadanie 21. (2 pkt)
Pchła ludzka jest pasożytem zewnętrznym człowieka. Całkowity rozwój tego owada trwa 
zależnie od warunków zewnętrznych od 18 do 332 dni. Zapłodnione samice po napiciu się
krwi człowieka składają jaja, z których rozwijają się beznogie, ruchliwe i robakowate larwy, 
żywiące się resztkami organicznymi. Po dwukrotnym linieniu następuje przeobrażenie larwy 
w poczwarkę, z której powstaje imago. Imago żyje od 3 do 4 miesięcy i żywi się krwią. 
a) Podaj nazwę typu przeobrażenia występującego w cyklu rozwojowym pchły ludzkiej. 
zupełne / całkowite
b) Uzupełnij schemat cyklu rozwojowego pchły ludzkiej, wpisując wszystkie stadia 
rozwojowe wymienione w tekście. 
zapłodnione jajo - larwa - larwa - larwa - poczwarka - imago

Zadanie 22. (2 pkt)
Na proces fotosyntezy składają się reakcje zależne i reakcje niezależne od światła. 
Spośród poniższych zdań zaznacz dwa, które zawierają prawdziwe informacje dotyczące 
przebiegu i lokalizacji reakcji fotosyntezy. 
A. Wykorzystanie energii świetlnej w procesie fotosyntezy umożliwiają cząsteczki chlorofilu 
zgrupowane w tzw. fotoukładach, w stromie chloroplastu. 
B. Produkcja ATP i NADPH jest rezultatem inicjowanej przez światło wędrówki elektronów przez łańcuch przenośników oraz fotolizy wody.  
C. W czasie reakcji fosforylacji cyklicznej, odbywającej się w tylakoidach chloroplastów, 
zachodzi synteza ATP połączona z powstawaniem NADPH. 
D. Wytworzone NADPH jest wykorzystywane w cyklu Calvina do syntezy cukru (aldehydu 
3-fosfoglicerynowego), jako czynnik utleniający i jako źródło energii. 
E. W cyklu Calvina przekształcanie dwutlenku węgla w cukier (aldehyd 3-fosfoglicerynowy) rozpoczyna się przyłączeniem cząsteczki dwutlenku węgla do cząsteczki pięciowęglowego związku organicznego. 

Zadanie 23. (2 pkt)
Wykonano doświadczenie, którego celem było zbadanie roli procesu transpiracji  
w transporcie wody u roślin. W słoju z wodą umieszczono kilka liści selera naciowego. 
Na powierzchnię wody naniesiono cienką warstwę oleju i zaznaczono poziom wody. Słój 
umieszczono w ciepłym pomieszczeniu. Po trzech godzinach zaobserwowano,  że poziom 
wody w słoju obniżył się, co zilustrowano na poniższym rysunku.  
a) Sformułuj hipotezę badawczą potwierdzoną wynikiem doświadczenia. 
-Transpiracja powoduje, że woda jest pobierana przez roślinę z podłoża.
-Transpiracja umożliwia transport wody pobranej z podłoża w górę rośliny.
b) Wyjaśnij znaczenie warstwy oleju na powierzchni wody w tym doświadczeniu.  
Uniemożliwia parowanie wody ze słoja (dzięki czemu mamy pewność, że ubytek wody w słoju jest spowodowany transpiracją, a nie parowanie wody ze słoja).

Zadanie 24. (1 pkt) 
W tabeli zamieszczono dane dotyczące prędkości przewodzenia wody w drewnie 
u wybranych grup roślin.  
Wyjaśnij, czym uwarunkowana jest różnica w prędkości przewodzenia wody u roślin 
iglastych i dwuliściennych. W odpowiedzi uwzględnij różnice w budowie ich drewna. 
U roślin iglastych występują cewki, a u dwuliściennych naczynia. Szybkość przewodzenia wody przez naczynia jest większa.

Zadanie 25. (2 pkt)
Na podstawie powyższych danych narysuj diagram słupkowy, ilustrujący wpływ 
stosowanego nawożenia na wysokość plonów buraków cukrowych. Zastosuj jeden układ 
współrzędnych i poniższą legendę.
Na osi Y mamy plony buraków [ t/ha], a na osi X mamy ilość potasu [kg/ha].

Zadanie 26. (1 pkt) 
Azot jest pierwiastkiem niezbędnym m.in. do wytwarzania chlorofilu u roślin. 
Wykaż zależność między niedoborem azotu a niską zawartością sacharozy w korzeniach 
buraków cukrowych.
Azot jest konieczny do wytwarzania chlorofilu. Chlorofil umożliwia przeprowadzanie fotosyntezy, w wyniki której powstaje glukoza. Glukoza jest magazynowana w postaci sacharozy w korzeniach buraków cukrowych. Niedobór azotu powoduje mniejszą ilość chlorofilu, czyli spada intensywność przeprowadzania fotosyntezy. Powstaje mniej glukozy, a tym samym sacharozy.

Zadanie 27. (2 pkt)
Przeprowadzono doświadczenie, którego celem miało być sprawdzenie, czy podczas 
kiełkowania zachodzą w nasionach procesy metaboliczne. Termos napełniono kiełkującymi 
nasionami (ziarnami) pszenicy i szczelnie zamknięto korkiem. W korku umieszczono 
termometr w sposób umożliwiający odczyt temperatury. Pomiary temperatury rejestrowano 
co 3 godziny w ciągu 24 godzin trwania doświadczenia. Stwierdzono stopniowy wzrost 
temperatury w próbie badawczej.  
a) Podaj, jak powinna wyglądać próba kontrolna do tego doświadczenia. 
Termos z niekiełkującymi nasionami, zamknięty korkiem, w korku umieszczony termometr.
b) Zaznacz błędną interpretację wyników powyższego doświadczenia. 
A. W czasie kiełkowania nasion wzrasta ilość wydzielanego ciepła. 
B. W czasie kiełkowania nasion wzrasta intensywność reakcji oddychania. 
C. W czasie kiełkowania nasion wzrasta intensywność przemian anabolicznych. 

Zadanie 28. (3 pkt) 
Na schemacie przedstawiono proces translacji. 
Na podstawie analizy schematu i własnej wiedzy wykonaj poniższe polecenia. 

a) Oceń prawdziwość zdań dotyczących procesu translacji. Wpisz w odpowiednich 
miejscach tabeli literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe. 
1. Każdy tRNA posiada wolny koniec, do którego przyłączany jest aminokwas.      P
2. Kolejność kodonów na mRNA decyduje o kolejności aminokwasów                    P
w wytwarzanym białku. 
3. Proces translacji zachodzi w jądrze komórkowym.                                                  F

b) Podaj zestawienie nukleotydów w antykodonie tRNA przenoszącym tyrozynę (Tyr).  
AUG

c) Podaj znaczenie obecności porów w otoczce jądrowej dla procesu translacji.
Pory w otoczce jądrowej umożliwiają przejście mRNA z jądra do cytoplazmy komórki. mRNA jest matrycą informacji genetycznej o mającym powstać białku i na jego podstawie tworzone jest białko podczas translacji.

Zadanie 29. (1 pkt)
Większość genów eukariotycznych jest podzielona na eksony i introny. 
Napisz, czy mutacja w obrębie intronu określonego genu, która nie wpływa na sposób 
jego wycinania, może prowadzić do zmiany właściwości białka kodowanego przez ten 
gen. Odpowiedź uzasadnij. 
Mutacja w obrębie intronu nie prowadzi do zmiany właściwości białka, ponieważ introny są wycinane w procesie obróbki potranskrypcyjnej. (W mRNA już nie ma intronów, a to na jego podstawie tworzone są białka.)

Zadanie 30. (2 pkt) 
Stwierdzono,  że pewien organizm jest heterozygotą Aa względem jednej z cech, a drugą
cechę warunkowaną przez allel B posiada w formie dominującej. Nie wiadomo jednak, czy 
pod względem tej cechy jest homozygotą, czy heterozygotą. Obie cechy dziedziczą się
jednogenowo i niezależnie. 

a) Zapisz wszystkie możliwe genotypy opisanego organizmu. 
AaBB, AaBb

b) Zaznacz takie zestawienie genotypów obojga rodziców, których całe potomstwo
będzie miało cechy organizmu opisanego w tekście. Uzasadnij odpowiedź, 
rozwiązując odpowiednią krzyżówkę genetyczną. 
Genotypy rodziców                                         
A. aaBb, aaBb 
B. aaBb, AaBB 
C. aabb, AAbb 
D. aaBb, AABB 

Zadanie 31. (1 pkt) 
Poniżej przedstawiono fragment rodowodu, obrazujący pojawianie się u ludzi pewnej 
choroby, determinowanej przez allel recesywny.  
Na podstawie analizy schematu określ, czy allel warunkujący tę chorobę jest sprzężony  
z płcią. Odpowiedź uzasadnij.
Nie jest sprzężony z płcią, bo: 
  • chora matka ma zdrowego syna (para A) - gdyby była sprzężona z płcią to każdy syn tej kobiety byłby chory
  • zdrowy ojciec ma chorą córkę (para C) - gdyby była sprzężona to zdrowy ojciec nie mógłby mieć chorej córki
Zadanie 32. (2 pkt) 
Myszy o genotypie ByB mają sierść żółtą, a myszy o genotypie BB – sierść czarną. Allel By wpływa jednocześnie na przeżywalność zarodków i w układzie homozygotycznym ByBy jest letalny (myszy o tym genotypie giną przed urodzeniem). Uznaje się,  że zależnie od cechy 
fenotypowej, na którą wpływa, allel  By może wykazywać  właściwości dominujące  
lub recesywne w stosunku do allelu B. 
a) Podaj stosunek liczbowy  żywych myszy  żółtych i czarnych w potomstwie krzyżówki 
myszy żółtych. 
myszy żółte : myszy czarne – 2:1
b) Określ, ze względu na którą cechę allel By jest recesywny. Odpowiedź uzasadnij. 
Ze względu na przeżywalność, ponieważ w wypadku homozygoty recesywnej następuje śmierć zarodka, a w wypadku heterozygoty zarodek przeżywa.

Zadanie 33. (1 pkt)
Na wykresie przedstawiono uprawy GMO na świecie w latach 1996-2006.  
Na podstawie wykresu określ tendencję zmian powierzchni upraw GMO na  świecie  
i podaj prawdopodobną jej przyczynę. 
Tendencja wzrostowa. Uprawy GMO są odporne na szkodniki i herbicydy, przez co takie uprawy są łatwiejsze i tańsze.

Zadanie 34. (2 pkt)
W wielu hodowlach do celów gospodarczych i laboratoryjnych stosuje się krzyżowanie 
zwierząt blisko ze sobą spokrewnionych, czyli tzw. chów wsobny. O ile przynosi ono 
korzyści hodowcom, o tyle w warunkach naturalnych jest to zjawisko niekorzystne dla 
zwierząt. 

a) Przedstaw zaletę kojarzenia krewniaczego w hodowli zwierząt. 
-Możliwość tworzenia linii czystych.
-Nie pojawiają się przypadkowe geny, a tym samym przypadkowe (niechciane) cechy.

b) Uzasadnij,  że w warunkach naturalnych krzyżowanie się osobników blisko 
spokrewnionych jest zjawiskiem niekorzystnym wśród zwierząt. 
-Może doprowadzić od ujawnienia się chorób genetycznych warunkowanych przez recesywne allele genów.
-Prowadzi do homozygotyczności, która może spowodować obniżenie płodności.

Zadanie 35. (1 pkt)
Przeprowadzono doświadczenie dotyczące wzajemnych stosunków między populacjami 
dwóch gatunków orzęsków (gatunek 1 i gatunek 2). Orzęski z gatunku 2 polowały 
na przedstawicieli gatunku 1. Zastosowano dwa warianty doświadczenia (hodowla A 
i hodowla B), w których obserwowano zmiany liczebności populacji obu gatunków 
w zależności od tego, czy ofiary znajdowały schronienie, czy też nie.  
Na rysunkach przedstawiono wyniki obu wariantów opisanego doświadczenia. 
Opisz zmiany liczebności populacji drapieżnych orzęsków tylko w tym doświadczeniu,  
w którym ofiary nie znalazły schronienia. Uwzględnij przyczyny i skutki tych zmian. 
(opisujemy doświadczenia A)
Populacja drapieżnych orzęsków zwiększała swoją liczebność, gdy w środowisku były obecne ofiary, ponieważ drapieżne orzęski miały źródło pożywienia. Gdy populacja ofiar wymarła, to drapieżne orzęski straciły źródło pożywienia i ich populacja zaczęła się zmniejszać, aż w końcu całkowicie wymarła.

Zadanie 36. (1 pkt)
Dzięcioł duży występuje w lasach i parkach, w całej Europie. Żeruje, wydobywając owady, 
ich larwy i poczwarki spod kory starych drzew. W okresie zimowym odżywia się też
nasionami, np. sosny.  
Podaj dwa poziomy troficzne w  łańcuchu pokarmowym, do których można zaliczyć
dzięcioła dużego.  
1. konsument I rzędu (roślinożerca)      2. konsument II rzędu (drapieżnik)

Zadanie 37. (1 pkt) 
W naturze dwa gatunki pałki – wąskolistna i szerokolistna – różnią się miejscem 
występowania w zbiornikach wodnych. Pałka wąskolistna rośnie zawsze w głębszej wodzie 
niż pałka szerokolistna. Przeprowadzono eksperyment, który wykazał, że pałka szerokolistna 
posadzona osobno nie rośnie w wodzie głębokiej. Natomiast pałka wąskolistna posadzona 
osobno rośnie dobrze zarówno w wodzie płytkiej, jak i głębokiej.  
Na podstawie powyższych informacji sformułuj wniosek dotyczący wpływu konkurencji 
międzygatunkowej na niszę ekologiczną pałki wąskolistnej. 
Pałka wąskolistna zawęża swoją niszę ekologiczną pod wpływem konkurencji międzygatunkowej. 

Zadanie 38. (1 pkt)
W styczniu 2010 roku opublikowano wyniki badań polskich paleontologów, którzy odkryli 
skamieniałości i odciski stóp tetrapodów (uznawanych za przodków kręgowców lądowych), 
starszych o około 18 milionów lat od najstarszych tego typu skamieniałości, znanych  
w nauce. Powszechnie uważa się,  że tetrapody wyewoluowały z ryb poprzez stadium 
przejściowe w postaci elpistostegidów (grupa kopalnych ryb trzonopłetwych). Przedstawiciel 
tych zwierząt posiadał  płetwy piersiowe, które zginały się w połowie, umożliwiając mu 
czołganie się na lądzie. Polskie znalezisko jest starsze od skamieniałości elpistostegidów 
o około 10 milionów lat.  
Czy w  świetle przedstawionych informacji można uznać elpistostegidy za przodków 
tetrapodów? Swoją opinię uzasadnij jednym argumentem.
Nie można, ponieważ skamieniałości tetrapodów są starsze od skamieniałości elpistostegidów.


Oczywiście nie są to oficjalne odpowiedzi, bo nie mamy klucza (i jeszcze długo, długo nie będziemy go mieć). Mogłam też nie ująć wszystkich możliwych odpowiedzi, dlatego jeśli coś by się nie zgadzało - proszę pisać w komentarzach ;-)

3 komentarze:

  1. witam! a w zadaniu z drewnem wystarczyło napisać że jedne mają cewki drugie naczynia bez uwzględniania ich budowy?

    OdpowiedzUsuń
  2. właśnie też mnie to męczy ale raczej trzeba było rozwinąć temat

    OdpowiedzUsuń
  3. Całkiem możliwe, że trzeba to było rozwinąć, ale ciężko powiedzieć póki nie znamy klucza. Już niedługo się przekonamy ;)

    OdpowiedzUsuń